AYŞEGÜL AKKAYA ARAŞTIRDI.

 Bismillâhirrahmânirrahîm                    

Ashab-ı Kehf mağarası Kahraman Maraş ilinin Afşin ilçesinde bulunmaktadır. Mağaranın   önüne miladi377?de Kral Teodus tarafından bir İsa Kilisesiyaptırılmıştır. O devirde Afşin, Romalıların önemli bir vilayeti olan Kapadokya?nın sınırlarıiçince bulunmaktaydı. Müslümanlar burayı fethedince Ashab-bı Kehf mağarasının yanınamescit inşa etmişler,Selçuklular döneminde külliye yaptırmışlar, bu eserlerin yaşaması için gelirler vakfedilmiştir. Dulkadirlidöneminde burası imar edilerek ilave vakıflar yapılmıştır. Arşiv belgelerindevakfedilen arazi, köy, mezra, yaylak ve cemaat isimleri belirtilmiştir.

Afşin?e çok yakınve sarp bir vadide bulunan mağara, insanın yaşamasına uygun bir

durumdadır. İçinde içilen suyun bulunduğu mağaranın yönü kuzey batıya bakmaktadır. Kehf

Suresi?nde belirtildiği gibi güneş sabah ve akşam mağaraya teğet geçerek değmektedir.

Bugün Afşin?de Ashab-ıKehf olayı, nesilden nesile anlatılarak canlı bir şekilde muhafaza

edilmektedir. Şehirde yaşayan insanlar arasında Ashab-ı Kehf?insimleri yaygın bir şekilde

kullanılmaktadır. Halk Ashab-ı Kehfgençlerinin anısını yaşatmak için bunların isimlerini

çocuklarına koymaktadır.

                 Hz. İsa?nınhavarilerinden Yuhanna miladi 65 yılında Efsus?a (Afşin) geldi.

Şehre girmek isteyince giriş kapısında bulunan güvenlik görevlileri kralın putuna secde etmeden Efsus?a girmenin mümkün olmadığını söyledi.1  Bunun üzerine Yuhanna, şehrin kuzey batısındabulunan su kaynağı yanında inşa edilmiş bulunan hamama gitti. Hamam sahibinin izniyleburada ücret karşılığı çalışmaya başlamıştır. Yuhanna,hamamda çalışırken buraya gelen gençlere İncil?i anlatarak bunları Hıristiyanlığa davet etti.2 Davet ettiği sırada yaptığı konuşmasında, Afşin kralı Dakyanus?un tanrı olmadığını, kral ve putlar adına kurban kesmenin yanlış olduğunu, kralınhalka zulmettiğini gençlere anlattı. Yuhanna?nın bu davet

üzerine gençlerin bir kısmı şehir dışındaki hamamagiderek havarinin etkisiyle  Hıristiyanlığı kabul ettiler. 3 Dakyanus?un sağ ve sol tarafında oturan vezirlerin çocukları olan gençler, putperestliğe ve Kral?ınyaptıklarına karşı çıktılar.4 Bundan haber alan Kral, gençleri huzuruna getirterek kendisine ve putlarasecde etmelerini istedi ve bunu kabul etmeyinceonlara, kendisinin Ninova?dan (Musul) dönünceye kadar bir  süre verdi. Şayet seferden döndükten sonra gençler, putlara secdeetmezlerse onları katlettireceğini söyledi. Halka yaptığı zulümle meşhur olan Dakyanus, kendisine ve putlarına karşı gelenleri aslanlarına ve vahşi hayvanlara parçalattırır, cesetlerini de ibreti alem için şehrin meydanına astırırdı.5 Kral?ın zulmünden kaçan altı genç miladi 68 yıllarındaEfsus?tan ayrıldılar. Yolda bunlarabir çoban ve bir de köpek katıldı. Sayıları yediyi bulan bu gençler mağaraya sığındılar, buradaDakyanus?un zulmünden kurtarmak için Allah?a dua ettiler. Bu dua üzerine Allah onları uykuya yatırdı.6 Dakyanus, Ninova?dan dönünce bu gençleriarattı. Sonra mağarada uyuduklarını öğrenince orayageldi, fakat içeri giremedi.7

               Ashab-ı Kehf 309 yıl uyuduktan sonra 375 yılında KralTeodus zamanında

uyandı. Yemliha arkadaşlarına yiyecek almak için Afşin?e gittiğinde parayı  harcarkenyakalandı. Hıristiyanlığı kabul etmiş olan Kral Teodus, Yemliha?yı  dinledi ve bu olayın öldükten sonra dirilmeye örnekbir mucize olduğunu anladı.  Bunun üzerine Teodus, maiyetinde bulunanlarlabirlikte mağaraya gitti. Ashab-ı Kehf gençleri Dakyanus?un kendilerine vehalka yaptığı zulmü anlattılar ve onlarda gözyaşı içinde dinlediler. Teodus, gençleri sarayına davet etti fakat onlar  bu daveti kabuletmedi. Gençler, Teodus?u Allah?a emanet ederek tekrar uyudu.

               Bu gelişmeler karşısında aciz kalan Teodus, Ashab-ı Kehf gençleri uyanıptekrar

kaybolduktan sonra ibadet etmeleri için mağaranın önüne miladi 377 yılında İsa Kilisesi?niyaptırdı.8 Bu kiliseMüslümanlar arasında İsa Mescidi olarak  bilinmektedir.Mescidin mihrabı kayaya oyularak yapılmış ve günümüzekadar gelmiştir. Ayrıcamescidin kıblesi Kudüs?e dönüktür.9

Kehf Suresi

Kuran-ı Kerimin 18. suresi olan Kehf suresi,Mekke döneminde nazil oldu. 110 ayet, 1577kelime ve 6360 harftir. Bu surenin 9-26 ayetleri Ashab-ı Kehf

hakkında bilgi vermektedir. Bu ayetlerinmeali şöyledir.

9. Yoksa sen ey Muhammed! Mağara ve kitap ehlini şaşılacak ayetlerimizden mi zannettin?

10. Birkaç genç mağaraya sığınmış: ?Rabbimiz! Katından bize rahmet ver ve işimizde doğruyu göster, bizi başarılı kıl? demişlerdi.

11-12. Mağaranın içinde onları yıllarca uyuttuk; sonra, iki taraftan hangisinin bekledikleri sonucu iyi hesaplamış olduğunu belirtmekiçin onları uyandırdık.

12-15. Ey Muhammed! Onların olayını sana Bizgerçek olarak anlatıyoruz: Onlar Rablerineinanmışbirkaç gençti. Onların hidayetlerini artırmış ve kalplerini pekiştirmiştik. Durup şöyle demişlerdi:?Rabbimiz göklerin ve yerin Rabbidir. O?nubırakıp başka bir tanrıya yalvarmayız. Yoksa and olsun ki, batıl söz söylemiş oluruz. Şunların gerçek olduğuna apaçık bir delil getirmeleri gerekmez mi? Allah?a karşı yalan uydurandan daha zalim kimdir??

16. Onlara: ?Siz onlardan ve Allah?tan başka taptıklarından ayrıldınız, bunun için Mağaraya girin ki,Rabbiniz size rahmetini yaysın ve size işinizde kolaylık göstersin?denildi.

17. Baksaydın, güneşin mağaralarının sağ tarafında doğup meylettiğini, sol tarafından onlara dokunmadan battığını, onların daMağaranın genişçe bir yerinde bulunduğunu görürdün.Bu, Allah?ın mucizelerindendir, Allah?ın doğru yola eriştirdiği kimse hak yoldadır. Kimi de saptırırsa artık ona, doğru yola götürecek bir rehber bulamazsın.

18. Mağara ehli uykudaiken sen onları uyanık sanırdın, Biz onları sağa ve sola döndürdük. Köpekleri dirseklerini eşiğe uzatmıştı. Onları görsen,için korkuyla dolar, geri dönüp kaçardın.

19. Birbirlerine sorsunlar diye onları uyandırdık.İçlerinden biri: ?Ne kadar kaldınız? dedi. ?Bir gün veya daha az bir müddet kaldık?dediler. ?Ne kadar kaldığınızı Rabbiniz daha iyi bilir. Paranızla birinizi şehre gönderin, en iyi yiyeceklere baksın ve size getirsin. Orada nazikdavransın, sakın sizi kimseye duyurmasın?dediler.

20. ?Zira onların sizden haberi olacakolursa, ya taşlayarak öldürürler veya dinlerine döndürürler ve bu takdirde asla kurtulamazsınız.

21. Böylece Allah?ın sözünün gerçek olduğunu ve kıyametin kopmasından şüphe edilmeyeceğini bilmeleriiçin, insanların onları bulmalarını sağladık. Nitekim halk, bunların hakkında çekişip duruyor: ?Onların mağaralarının çevresine birbina kurun? diyorlardı. Oysa, Rableri onları çok iyi bilir.  Tartışmayı kazananlar: Onların mağaralarının çevresinde mutlaka bir mescit kuracağız? dediler.

22. Karanlığa taşatar gibi, ?Mağara ehli üçtür,dördüncüsü köpekleridir? derler, yahut,?Beştir, altıncıları köpekleridir? derler, yahut ?Yedidir,sekizincileri köpekleridir? derler. De ki : ?Onların sayısınıen iyi bilen Rabbim?dir. Onları pek az kimsedenbaşkası bilmez.? Bunun için, ey Muhammed! Onlar hakkında; bu kısaca anlatılanın dışında, kimseyle tartışma onlar hakkında kimseden bir şey sorma.

23-24. Herhangi bir şey için, Allah?ın dilemesi dışında: ?Ben yarın onu yapacağım? deme.Unuttuğun zaman Rabbini an ve şöyle de: ?Umulur ki, Rabbim beni doğruya daha yakın olana eriştirir.?

25. Onlar mağaralarında üç yüz dokuz yıl kaldılar, derler.

26. De ki: ?Onların ne kadar kaldıklarını eniyi Allah bilir. Göklerin ve yerin gaybı O?na aittir. O, ne mükemmel görendi.

                 Kurân-ı Kerimde geçen kehf  suresinin 17. ayetine bakıldığında  tabiri caizse sabah ve akşamları teğet geçtiği belirtilmektedir ki bu durum ise afşindekiashab-ı kehf magarasında gerçekleştiği söyleniyor.  Afşin?de bulunması ile bizleri sevindirenEshab-ı Kehf hakkında çeşitli Evliyaların ve Osmanlı Padişahlarının bir çokferman ve beratnameleri bulunmaktadır. . Örnek olarak ;Bektaşiliğin kurucusu, şairve büyük mutasavvıf Hacı Bektaşi Veli Hazretleri hakkında yapılan çalışmalarda  şöyle bir ibare vardır :

Hacı Bektaşi Veli Hazretleri Rum Ülkesineyürüdü. Bu Ülkeye Bozok?tan girdi. Günler Sonra Eshab-ı Kehfin mekanı Efsus-Afşin?e girdi. Efsus Afşin Eshab-ı Kehf mağarasında bir müddet çilehanesinde Erbainçıkardı(Çile Çekti). Sonra Kayseri?ye doğru yola çıktı. Eğer Eshab-ı Kehf Mağarasıve Külliyesi başka yerde olsa idi , bu mağarada niçin eğleşsin,ibadetetsin,erbain çıkarsın. Hacı Bektaş-ı Veli bu mekanı görmek, İbadet etmek içinta uzaklardan kalkıp Efsus-Afşin?e geliyor Hacı Bektaş-ı Veli Hazretleri deEshab-ı Kehfin Efsus(Afşin)?ta olduğunu onaylıyor.10

              Son olarak  İslam aleminin önemlimüfessirlerimizden olan EBU'L - A'LA MEVDUDİ 'nin Tefhimu'l Kuran adlıtefsirinde 22. ayet için şöyle demiştir:

Bu hikayede asıl vurgulanan nokta uyuyanlarınsayısı değil, olayın öğrettiği derstir:

1) Gerçek bir mümin hiç bir şekilde haktandönmemeli ve bâtıl önünde boyun eğmemelidir.

2) Bir mümin sadece maddi araçlara değil,bilakis Allah'a güvenmelidir. Dış şartlar ne kadar kötü görünse de, o Allah'agüvenip dayanmalı ve doğru yoldan gitmelidir.

3) Allah'ın söz konusu bir "tabiatkanunu" ile sınırlı olduğunu düşünmek tamamen yanlıştır. Çünkü O, geneltecrübelere aykırı bile görünse, dilediği herşeyi yapmaya kadirdir. O dilediğiher yer ve zamanda herhangi bir tabiat kuralını değiştirmeye ve alışılmamış bir"olağanüstü" şeyi meydana getirmeye kadirdir. O denli ki, Allah ikiyüzyıldan beri uyuyan bir kimseyi sanki birkaç saatlik uykudan uyandırır gibi,hem de bu zaman sürecinde görünüşünde, giyinişinde, sağlığında hiç bir değişiklikmeydana getirmeksizin uyandırmaya kadirdir.

4) Bu kıssa bize Peygamberlerin ve ilâhîkitapların söylediği gibi Allah'ın geçmiş-gelecek bütün insanları tekrardiriltmeye kadir olduğunu göstermektedir.

5) Yine bu kıssa bize, cahil insanların Allahtarafından doğru yolu göstermek amacıyla gönderilen ayetleri (mucizeleri) esasamacından saptırdıklarını göstermektedir. İşte bu nedenle ahiret inancının birispatı olarak gösterilen Mağarada Uyuyanlar mucizesi sanki bu amaçla gönderilmişbirer aziz imiş gibi şirke bir araç haline getirilmiştir.
    Mağarada Uyuyanlar kıssasından öğrenilecek,yukarıda değindiğimiz derslerden anlaşılacağı üzere, akıllı bir insan dikkatinibunlarda yoğunlaştırmalı ve onların sayısı, isimleri, köpeklerinin rengi vebenzeri şeyleri araştırmaya çalışarak amaçtan sapmamalıdır. 11

     Sonuç olarakbiz Ashâb-ı Kehf magarasının yerini Kahraman Maraş'ın Afşin ilçesinde kabul etmemiz  şimdiye kadar yapılmış olan çalışmalardan  ve belgelerden  böyle bir çıkarım yapıyoruz. Ve ashâb-ıkehf'in sayısını   FahruddînRazî'nin  Mefâtihu'l gayb adlı tefsirindeise  ;   Hz. Ali (r.a.): "Onlar yedi kişiydiler. İsimleri şöyle idi:Yemlihâ, Mekselinâ, Meslesînâ-ki bu üçü kralın sağ tarafında olanlardı. Kralınsolunda olanlar ise, Mernos, Debernos ve Sadenos idi. Kral mühim işlerde bu altıkişi ile istişare ederdi. Yedincileri ise, bunlar krallarından kaçtıklarındakendilerine katılan o çobandı. Köpeklerinin adı ise Kıtmîr idi" demiştir.     İbn Abbas (r.a.): "Ben bu pek azkimselerdenim. Onların sayıları yedidir, sekizincileri de köpekleridir"demiştir.12 Bizde İmâm-ımüfessirûn olan '' Fahruddîn Razî '' nin görüşüne saygı duyarak sessiz kalıyoruz. Fakat  sadeceRabbimiz gaybı  (Ashab-ı kehf'in sayısını,yerini)    bilendir.

  SADAKALLAHÛLAZÎM.

DİPNOTLAR

• Doç.Dr., Kahraman Maraş Sütçüİmam Üniversitesi

1 Faruk Sümer, Eshabü?l-Kehf (Yedi Uyurlar), Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınlar,

İstanbul 1989, s.75.

2 Ali Afşaroğlu, Ashab-ı Kehf ve Rakim (Mağara Arkadaşları), İstanbul 2000, s.76

3 A.J.Wensınck, ?Eshabülkehf Maddesi?, İslam Ansiklopedisi.

4 Tibyan Tefsiri, İstanbul 1321, c.3, s.43.

5 Tahsin Emiroğlu, Esbab-ı Nüzül, Konya 1874, s.272.

6 Mehmet Vehbi, Hülasat?ül Beyan Fi Tefsir?il Kuran, İstanbul 1968, c.8, s.3101.

7 A.J.Wensınck, a.g.m; Sümer, a.g.e., s.63;

8 Mehmet bin Ahmet Nişancızade, Mirat-ı Kâinat Siyer-i Nebevi, (Baskı yeri ve tarihi

belirtilmemiştir), s.318.

9 Ali Afşaroğlu, Ashab-ı Kehf ve Rakim (Mağara Arkadaşları), İstanbul 2000, s. 269

10  Ali AFŞAROĞLU ?Eshab-ıKehf ve Rakıym Hacı Bektaş-ı Veli Hazretlerinin Hayatı ve sözleri.

11 EBU'L- A'LA MEVDUDİ 'nin Tefhimu'lKuran adlı tefsirinde 22. ayet

12 Fahruddin Er-Râzi, Tefsir-i KebirMefâtihu?l-Gayb, Akçağ Yayınları: 15/148-149

KAYNAKÇA

Ahmet EYİCİL?AFŞİN  Eshab-ı Kehf PDF   http://www.sosyalbil.selcuk.edu.tr/sos_mak/makaleler/Ahmet%20EY%C4%B0C%C4%B0L/269-288.pdf

Araştırmacı Yazar : Mustafa KÖŞ'ün yazdığı  hacı bektaşi veli ve afşin ashabı kehfmakalenin tamamı  aşağıdaki sitededir.

http://www.yesilafsin.com/haci-bektas-i-veli-hazretleri-ve-afsin-ashab-i-kehf-makale,12.html