MEHMET KAHRAMAN ARAŞTIRDI.

SAVAŞ HAZIRLIĞI

Türk Bayrağı'nın Kahramanmaraş kalesi'neçekilmesinden sonra gerginlik iyice arttı. Savaşın patlak vermesi an meselesiidi. Fransızlar, hazırlık yaparken, Türkler de kendi aralarında öbek öbektoplanmaya ve fikir alışverişinde bulunmaya başladılar.
Veziroğlu Mehmet Alpaslan'ın evindebir toplantı yapıldı. Kahramanmaraşlıların düşmanla savaşateşkilatlandırılmasının biride burada sağlandı. Kahramanmaraş'ın ilerigelenlerinden Veziroğlu Mehmet,Sandal Osman, Cerrahoğlu Zekeriya, Başkatip Rıza, Karcı Hacı, Kocaoğlu Evliya,Veliefendioğlu Ziya ve Hocaoğlu Nuri'den oluşturulan 8 kişilik temsil grubudoğrudan Sivas Heyet-i Temsiliyesi ile ilişki kurma hazırlıklan yaptılar.
Ayrıca, Kahramanmaraş'ın Hatuniye, Şekerli, Bayazıtlı, Kayabaşı, Divanlı,Acemli, Ekmekçi, Dereiçi mahallelerinde de toplantı yapılarak teşkilatlanmaçalışmaları başladı. Bu teşkilatlandırma çalışmaları iyi bir düzene sokularak"Maraş Müdafa-iHukuk Cemiyeti" kuruldu.
Cemiyet üyelerine savaş taktikleri öğretilerek, savaş sırasında neleryapılacağı, nasıl hareket edileceği üzerinde bilgiler verildi. Teşkilatlanmahazırlığı tamamlandıktan sonra savaş harekatına geçmek için Sivas Heyet-iTemsiliyesi'ne başvuruldu.
Sivas Heyet-i Temsiliyesi, o zamanlar da merkez karar organı durumunda idi.Sivas Heyet-i Temsiliyesi, savaş için Yüzbaşı Kurtoğlu Salim Bey ile ÜsteğmenKılıç Ali Bey'i görevlendirdi. Kahramanmaraş'ta savaş hazırlıkları tamamlandı.Herkesi heyecanlı bir bekleyiş sardı. Her an şehit olma, yok olma durumununyanında sevinç, gözyaşı ve savaşın kazanılması gibi düşünceler yoğunlaştı.Kahramanmaraşlılar'ın azim ve kararlılığı sevincin en güzel örneklerinden biriidi.

SavaşınBaşlaması:

Fransız işgalkomutanı General Kuerette 1500 kişilik bir birlikle Kahramanmaraş'a geldi. (6Ocak 1920) Kahramanmaraşlı Türkler, işgal komutanı ve askerlerin gelişiniprotesto ettiler. Bu arada Fransızlar İslahiye'ye bir birlik daha göndererekKahramanmaraş Yolu'nu güvence altına almaya çalışıyorlardı. Fransızlar'ınİslahiye yolunu tutmak için gönderdiği askerleri, Kılılı Köyü yakınında Muallim Hayrullah Bey'in ve arkadaşlarının baskınınauğradılar. 30 Fransız askeri burada öldürüldü. Ertesi gün de, Bahçe'denKahramanmaraş'a yardıma gelen Fransız birlikleri Türkoğlu'nun Ceceli Köyü'nübastılar. Ceceli Köyü'nü yakıp yıktılar. Köy halkına büyük işkence ve zulümyaptıktan sonra, Eloğlu'na (Türkoğlu) girdiler. Fransızlar, Ceceli ve Eloğluköylerinde 22 kişiyi öldürdükten sonra küçük ve büyükbaş hayvanların hepsiniyağmaladılar.Muallim Hayrullah Bey,etrafında topladığı çete grubu ile birlikte Eloğlu'nu kuşattı. Fransızlar Muallim Hayrullah'ın kuşatması sonucu şaşkınadöndüler. Muallim Hayrullah Beyçeteleri ile Fransızlar arasında zorlu bir çatışma çıktı. Zor durumda kalanFransızlar Kahramanmaraş'taki Fransız birliklerinden yardım istediler.Fransızlar, 12 Ocak 1920'de yardım için bir tabur askeri daha Gaziantep'tenKahramanmaraş'a sevkettiler. Fransız yardım birliği, Sarılar Köyü'ndeKahramanmaraşlı ve Gaziantepli Kuva-i Milliyelerininbaskınına uğradılar. (13 Ocak 1920). Burada 50 Fransız askerin öldürülmesihaberi; Fransızlar'da huzursuzluk ve panik yaratırken, Kahramanmaraşlı Türklerüzerinde sevgi ve coşku yarattı. Araplar ve Sarılar baskınları Fransızlar içinbüyük bir darbe oldu. Araplar baskınını gerçekleştirme de Pazarcık çetelerininyardımı büyük oldu. Kahramanmaraş-Gaziantep yolunun kapanmasından endişelenenve Pazarcıklılar'a bozulan Fransız komutanı, bir tabur askeri Kahramanmaraş'tanPazarcık üzerine gönderdi. Fransız askerleri bu defa da Aksu Köprüsü'nünyakınındaki dere yamacında, Pazarcıklı Yakup Hamdi ve arkadaşlarınınbaskınlarına sahne oldu. TürkIer'in bu yoğun baskınları sırasında darmadağınolan Fransız birlikleri perişan bir halde Kahramanmaraş'a doğru kaçarlarken budefa da Tomsuklu yakınlarında Hüseyin Efe ve arkadaşlarının baskınlarınauğradılar. Fransız Birliği'nin yarısı öldürüldü. Yarısı da güç belaKahramanmaraş'taki birliklere kaçarak sığındılar. (19 Ocak 1920).Bu arada,Doktor Mustafa Bey komutasındakiKahramanmaraşlı Kuva-i MilliyelilerFransızlar'ın elinde tuttukları Yumurta Tepe'ye birkaç kez baskınlardüzenlediler. Fransızlar'ın yoğun makinalı tüfek ateşi sonucu, bu baskınıdurdurmayı başardılar ama Fransızlar önemli kayıplar verdiler. Kahramanmaraş'ınNedirli köyünden Cennet Ali, yanındaki köy arkadaşları ile silahlanarak şehregeldiler. Mağralı Mezarlığı yanında (Şimdiki Kapalı Stadyum) 12Fransız askeri ile karşılaştılar. Çatışma sonucu 2 Fransız askeri öldürüldü.Diğerleride kaçmak zorunda kaldılar. Ufak tefek yapısı olan Cennet Ali'nincesur ve gözüpek olmasından ve teşkilat başkanlığı yapmasından dolayıFransızların korkulu rüyası haline geldi. Cennet Ali ve arkadaşlarıKahramanmaraş Çete savaşlarında önemli rol oynadılar. Fransızlar, bu baskınlarve çete savaşlarının devamlı aralıklarla sürmesinden sonra ne yapacaklarınışaşırdılar. Son olarak Bertiz Kuva-i Milliye'side Kahramanmaraş'a yardıma gelince, Fransız Generali Kueratta bir misillemeolarak hükümet konağını işgal etti. Kahramanmaraş Mutasarrıfınıve şehrin ileri gelenlerini tutuklattı. Türk jandarmasının biri de ateş sonucuyaralandı.

22 GünlükKurtuluş Savaşı:

Kahramanmaraş'ta gerginlik son haddini buluncaMaraş Müdafa-iHukuk Cemiyeti Başkanı Arslan Bey, halka silahlı savaşın başladığını duyurdu.
Alman Çiftliği, Amerikan Hastanesi, Seyran Bağları ve Mercimektepe'yiFransızlar tamamen hakimiyetlerine aldılar.
21 Ocak1920 Çarşamba günü, şehrin her tarafındakarşılıklı silahlar patladı. Fransızlar Mercimektepe'denve Ahirdağ eteklerinden şehrin önemli yerlerini makinalı tüfeklerle taradılar.Bir yandan da top ateşiyle çevre yollarını bombardıman ettiler. Savaş gece saat21'e kadar devam etti. Ancak her iki tarafta kesinbir üstünlük sağlayamadı.
22 Ocak1920 Perşembe günü, çatışma bombalama, biröncekine nazaran az oldu. Kahramanmaraşlılar'ın duruma hakim olma haberleriortalığa yayıldı. Akşam üzeri de Fransızları yoğun bir ateşe tuttular.
23 Ocak1920 Cuma günü, Gaziantep'tenKahramanmaraş'a gelen bir düşman kolu pusuya düşürülerek bir kısmı imha edildi.Bir kısmı da esir alındı. Pazarcık Kuva-i Milliye'siniyöneten Kılıç Ali Bey'de emrindeki arkadaşları ile birlikte Pazarcık'tanKahramanmaraş'a gelerek yönetimi devraldı. Fransızlar bu durum karşısındaşaşkına döndüler. Kahramanmaraşlılar'ın bu tutumları karşısında çaresizkalmalarını anlayınca daha önce tutukladıkları MutasarrıfCevdet Bey'i salıverdiler.
24 Ocak1920 Cumartesi günü, Fransızlar,Gaziantep'ten Kahramanmaraş'a acele olarak bir yardım konvoyu gönderdiler.Ancak, bunu haber alan Pişkinzade Ali Rıza Bey ve emrindeki çeteler,Fransızları Karataşlık'ta pusuya düşürerek darmadağın ettiler.Kahramanmaraş'taki Fransız birliklerine getirilen malzeme ve yiyeceklere elkonuldu.
25 Ocak1920 Pazar günü, mahalle çatışmaları devamederken, Pazarcık, Bertiz, Nedirli köylerinden grublar halinde çeteler,Kahramanmaraş'a yardıma geldiler. Fransızlar'ın birkaç kez tekrarladıklarısaldırılar sonuçsuz kaldı. Fransızlar gece ışık görülen pencerelere haince ateşetmeye başladılar. Şiddetli karakışta savaşla birlikte aman dinlemiyordu. Çoksoğuk olan bu günde buruk yüzler, heyecan dolu gözlere uyku girdirmiyorduartık.
26 Ocak1920 Pazartesi günü, Evliya Efendi veKuvvetleri Abarabaşı ve Şekerdere'deki Ermeni evlerini tamamen yıktılar.İçerisindeki Ermenileri de esir aldılar. Evliya Efendi ve arkadaşlarının bututumları Fransızlar'a göre bir kabus oldu.
30 Ocak1920'deTekke Kilisesi kuşatıldı. Bombacı Ahmet, bakır sürahisinin içerisine sıkıcayerleştirdiği nal parçaları, çivi ve barut'u fitil sayesinde ateşleyerekkiliseye attı. Dışarıya çıkan Ermeniler'de esir edildiler. Savaş iyiceşiddetlendi. Ermeniler de sokaklara baskınlar düzenleyerek kadın, çoluk çocukherkesi acımasızca katletmeye başladılar. Donmuş kar üzerinde sokakta kalançocukların bir kısmınında soğuktan öldükleri görüldü.
2 Şubat1920'deşehrin çok yanını Fransızlar ateşe verdiler. Mahalleve sokak aralarındaki 3-5 kişilik grublar, düşmanlarla kıyasıya kama, balta vesatırlarla çatışmaya başladılar. Kadınlann çığlıkları, çocukların ağlamaları,savaşla birlikte dondurucu soğukların etkisi tüm yürekleri dağlayan ayrı biryara idi. Bu arada Fransız askerleri ellerine geçirdikleri kişileri kadın,çoluk, çocuk ve yaşlı demeden acımasızca işkence ve zulüm ederek katlediyorlardı.
6 Şubat1920'yekadar şehir içi çete savaşları bütün şiddeti ile devam etti. Her sokak arasında3-4'er kişilik sokak muharebeleri olağan hale geldi. Hemen hemen her sokak vemahalle aralarında cesetlere rastlanır oldu. Barut, yangın, ceset kokusununyanında iniltiler, bağırışmalar, sızlanmalar şehrin havasını büsbütünkarartmıştı. Kahramanmaraş'ın ve Kahramanmaraşlılar'ın üzerine adeta birkarabulut gibi hüzün ve kabus kaplamıştı. Çaresizlik içerisinde kalanKahramanmaraşlılar bir yandan acımasızca olagelen savaş, bir yandan da karakışsoğuğuna karşıda olsa ümitlerini yitirmediler. Belediye Dairesi, Mevlevi Dergahı ve Türk dükkanlarının çoğu Ermenilertarafından ateşe verilerek yakıldı.
Kuva-i Milliyeciler çocukların yakınköylere taşınmasını söylediler. Halkın bir kısmı çocuklarını çevre köylerekoymak için yola koyulunca, halk arasında bir de panik koptu.
6 Şubat1920'deBertiz ve Yenicekale çeteleri düşman kışlasını kuşatarak ablukaya aldılar.Fransızlar'a yardım geleceği haberide ortalığa yayıldı. Bu sırada üsteğmenHamdi Efendi ve süvari bölüğü komutanı Kamil Bey'de şehre geldiler. Tuzhan,Türklerin eline geçti. Hırlak Avadisin evi MıllışNuri tarafından yakıldı. MıllışNuri'de Ermenilerle savaşırken şehit edildi. Kırklar Kilisesi'de çetelertarafından yakıldı.
7 Şubat1920 günü Albay Normand komutasındaki 300kişilik Fransız birliği yardım için Erkenez çayı kenarına gelerek karargahkurdular. Yanlarında getirdikleri 4 adet topla şehri bombalamaya başladılar.Bir yandan da Mercimektepe'den şehribombalamayı sürdürüyorlardı. Şehir tamamen iki top ateşi arasında kalmıştı.Diğer yandan da Fransız Askeri Kışla'sından da destek sağlanıyordu.İslahiye'den gelen Fransız Birliği'ne Yörükselim Bey ve müfrezelerinin karşıkoymalarına rağmen, Fransızlar pek etkilenmediler.
İki ateş arasında kalan Kahramanmaraşlılar, çocukları ve hastaları çevreköylere taşımaya başladılar. Halk dilinde bu duruma "kaç kaç" diyesöylenir. Maraş Müdafa­i Hukuk Reisi Arslan Bey, geri çekilmeninşehirde büyük bir katliama sebebiyet vereceğini ve yolun Sivas'a kadaraçılmasının sebebiyet vereceğini söyleyerek, direnmenin devam etmesini ısrarlasöyledi.
9 Şubat1920 günü Fransızlar şehri aralıklarlatekrar bombalamaya başladılar. Şehrin çok yerini yakıp yıktılar. Şehirdeki halkarasında açlık ve kıtlık tehlikesi de başgöstermeye başladı. Kılıç Ali Bey veemrindeki çeteler Kümbet Kilisesi'ni ele geçirerek, Ermenilerin bazılarını daesir aldılar.
10 Şubat1920'deKahramanmaraş'ın ileri gelenleri, Doktor Mustafaile bir toplantı yaparak; "soykırım olabileceğini, teslim olmaktan başkaçare kalmadığını" belirttiler. Doktor Mustafada şehrin bazı ileri gelenlerine ve halka bu duygularından vazgeçmelerini vedirenmelerini söyledi. Doktor Mustafa'yagöre; er geç Kahramanmaraşlılar başarıya ulaşacaktı.
Bu sırada Fransızlar'da Kahramanmaraşlılar'ın bu büyük dirençleri ve karşıkoymaları karşısında iyice ümitsizliğe düştüler. Fransızlar'da çaresizlikiçerisinde şehri terketmeyi düşünüyorlardı. Aynı gün Doktor Mustafa, yanında emir eri olduğu halde, AmerikanKoleji'ne gelerek General Kueratte ile görüştü. Görüşmeden sonra geri dönüşündeemir eri ile birlikte Ermeniler tarafından Alman Hastanesi yakınında pusuyadüşürülerek şehit edildi. Doktor Mustafa'nınşehit edilmesi, şehrin hemen her yanında anında duyuruldu. Doktor Mustafa'nın şehit edilmesi haberi Fransızlar veErmeniler arasında adeta bir şok etkisi yaptı ve büyük bir panik yaşandı.Çünkü, Kahramanmaraşlılar'ın son anda topyekün Fransızlar ve Ermeniler üzerineyürüyerek heran büyük bir katliam yapabileceklerinden çekinmeye başladılar.Doktor Mustafa,Kahramanmaraşlılar'ın o anda lideri ve en sevilen kişilerin başında geliyordu.Fransızlar ve Ermeniler'de bunun şuuruna vardılar. Zaten, Doktor Mustafa'nın da Ermeniler tarafından katledilmesi,bardağı taşıran son damla oldu.
Fransız ve Ermeniler; Kahramanmaraşlılar'ın vatanından, milletinden,namusundan, bayrağından, dininden, kutsal kitabından hiçbir zaman tavizvermeyen, örf adet ve geleneklerine sıkı sıkıya bağlı bir toplum olduğunu anladılar.
11 Şubat1920 gecesi Fransızlar ve Ermeniler,Kahramanmaraşlılar'ın bu durumlannı bildikleri için birden ateş keserek kaçmahazırlığı yaptılar. Aynı gece kim tarafından ateşe verildiği henüz kesin olarakbilinmemekle birlikte, Fransız askeri kışlası yanmaya başladı. Bununla birlikteiçindeki cephaneler de ateş alarak yanmaya ve patlamaya başladı. Gece yarısıapar topar kaçmaya başladılar. Bu sırada Kahramanmaraşlılar da ışıklarısöndürerek heran bir baskın olabileceğini düşünüyorlardı.
Nitekim, geceleyin sabaha karşı Fransız ve Ermeniler, bazı evleri ateşe vererekkaçmaya başladılar. Bunun üzerine bıçağını, baltasını, tabancasını, kazma veküreğini kapan Kahramanmaraşlılar bunların peşlerini bırakmadılar.
12 Şubat1920 günü sabaha karşı, şehir Fransızlar'danve Ermeniler'den tamamen temizlendi. Fransızlar İslahiye'ye kadar kaçtılar.Kaçamayan ve yakalanan 100 civarındaki Ermeni ve Fransız da Türkler tarafındanesir edildiler.

22 gün 22 gece süren Kahramanmaraş Kurtuluş Savaşı 12 Şubat 1920 günüsabah namazı sularında resmen sona erdi. Artık savaş bitmişti. BütünKahramanmaraşlılar ve civar köylerden gelen binlerce vatansever, cefakarKahraman-Gaziler sabahın erken saatlerinde şehrin merkezine toplanarak, sevinçgözyaşları içinde birbirlerine sarıldılar. Kucaklaştılar. Birbirlerinesarılarak sevinç gözyaşları ile herkesin adeta ağladığı görüldü. Kardeşliğin,birlik ve beraberliğin Türk gurur ve şuuru ile Islam ahlakının en güzelörnekleri burada sergilendi. İkramlar, sevinçler, saygınlık, sevgi, bağlılık, Türkörf adetleri ile millet sevinçten adeta coştu. Artık acılı günler geridekalmıştı. İnançlı, azimli ve şuurlu Kahramanmaraşlılar'a yan gözle bakandüşmanın gözünün her zaman oyulacağı söylendi. Vatanın ve milletin bölünmezbütünlüğünü altın harflerle tarihe geçiren Kahramanmaraşlı sevincinin haklıgururunu yaşıyordu artık. Bu coşku ve sevgi yumağı öğle sonuna kadar artarakdevam etti. AğıtIar yakıldı, türküler söylendi, folklorik yöre oyunlarısergilendi. Evlerden halka ikramlar dağıtıldı.
O günden sonra her yıl 12 Şubat günü köylüsü ile mahallelisi ile hep bir olup el elevererek kucaklaşma, sevinç, bayram yapılması gelenek haline getirildi. 12 ŞubatKahramanmaraş Kurtuluş Bayramı'nın devlettöreni ile de her yıl kutlanması kararlaştırıldı. Bu nedenle, her yıl 12 Şubat günü Türkiye'nin en görkemli ve muhteşem Kurtuluş BayramıKahramanmaraş'ta kutlanmaya başlandı. Kahramanmaraş KurtuluşBayramı'nın şehirde olduğu gibi bütün Türkiye'de de ayrı bir yeri ve önemivardır.

Maraşlılar'ın bu kahramanlıklanndandolayı 1925 yılında T.B.M.M.'nin kararı ve Gazi MustafaKemal Paşa'nın da onayı ile şehre Istiklal Madalyasıverildi.

             Kahramanmaraş'ın Kurtuluş Savaşı Kahramanları